Όχι στα φαντάσματα της Κυπριακής κομματοκρατίας

2019-07-15

Υπάρχουν ουσιαστικά δύο τρόποι να εξετάσει κανείς το παρελθόν: (1) παρελθοντολογία, (2) προτασιακή ανάλυση.

Η παρελθοντολογία αναλώνεται στην επίρριψη ευθυνών και την μετέπειτα εξορθολογίκευση όλων όσων ακολούθησαν κάποιες συγκεκριμένες επιλογές. Σου λέει πως «έτσι τα κάνατε, έτσι θα τα βρείτε». Μέρος αυτής της μεθόδου είναι η επιλεκτική μνήμη καθώς και οι ημιαλήθειες. Θέλουν να βλέπουν να γεγονότα χωρίς αναφορά στο ιστορικό τους γίγνεσθαι, στο ευρύτερο πλαίσιο το οποίο δημιούργησε τις συνθήκες εκείνες. Δεν τους ενδιαφέρει η αλληλουχία των εξελίξεων, παρά μόνο το σημείο εκείνο που θέλουν να θίξουν. Καταλήγει λοιπόν αυτή η μέθοδος να συντηρεί δόγματα και φανατισμούς.

Ενώ η προτασιακή ανάλυση ασχολείται με το παρελθόν προκειμένου να βρει τα σημεία που ενώνουν το χθες με το σήμερα, και από αυτά να θέσει νέες προτάσεις και κατευθύνσεις. Εδώ εξετάζουμε τα ενεργά σημεία της ιστορίας, δηλαδή αυτά που έχουν ισχύ και σήμερα: αυτά που καθορίζουν και πλαισιώνουν πολιτικές επιλογές. Συνήθως πρόκειται για συνθήκες και συμφωνίες.

Παραδείγματα προτασιακών αναλύσεων είναι οι τρεις παρουσιάσεις μου:

1. Παρουσίαση για το δίκαιο της μονομερούς απόσχισης, με πρακτική αναφορά στην αποχώρηση της Τουρκικής κοινότητας από τις δομές της Κυπριακής Δημοκρατίας.
2. Παρουσίαση για τους συντελεστές της κρατικότητας, με εκτενή ανάλυση της συμφωνίας Μακαρίου-Ντενκτάς του 1977 και πως αυτή αποδίδει χαρακτήρα κρατικότητας στα κατεχόμενα.
3. Παρουσίαση για την αυτοδιάθεση της Κύπρου όπου, μεταξύ άλλων, δίνω τέλος στον μύθο πως η Κύπρος δεν έχει αυτοδιάθεση, ενώ προτείνω πρακτική αλλαγή πορείας δια της ένταξης στην Ελληνική Δημοκρατία κατά τον ίδιο τρόπο που η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αναλύσεις σαν κι αυτές αφορούν το παρόν. Πως θα πάμε μπροστά. Πως θα αντεπεξέλθουμε στις απαιτήσεις του σήμερα. Και, με λίγα λόγια, πως θα αντισταθούμε στην αρπακτικότητα της Τουρκίας.

Ενώ το κομματικό κατεστημένο της Κύπρου ασχολείται μονάχα με την παρελθοντολογία και τα μνημόσυνα. Οι παρατάξεις, τα πρόσωπα, τα συνθήματα έχουν όλα μείνει στο χθες. Τα υφιστάμενα σχήματα συντηρούνται δια της συνεχούς ενθύμησης των συγκυριών που τα ανέδειξαν. Να αναφέρω επιγραμματικά:

• Η ΕΔΕΚ τι πολιτικό χώρο εκφράζει σήμερα που την διαφοροποιεί επί της ουσίας από το ΔΗΚΟ; Κρατά ακόμα πάνω σε αυτά που έκανε πριν περίπου μισό αιώνα.
• Το ΔΗΣΥ παραμένει το μεγάλο κόμμα των ενωτικών και των εθνικοφρόνων, στους οποίους περιλαμβάνεται ιστορικά και η συντριπτική πλειοψηφία της ΕΟΚΑ Β (είχαν και υποψήφια στις τελευταίες εκλογές). Ενώ το ΕΛΑΜ είναι απλά το ακροδεξιό ανάχωμα του ΔΗΣΥ. Θα υπάρχει για όσο καιρό χρειάζεται η ευρύτερη δεξιά, αλλά η τελική του μοίρα είναι να απορροφηθεί από την μεγάλη παράταξη (δες τα πρώην στελέχη της ακροδεξιάς στην Ελλάδα που τώρα είναι υπουργοί—κι αυτό διότι η ακραία δεξιά είναι η νέα δεξιά).
• Το ΑΚΕΛ ακόμα θεωρείται κομμουνιστικό επειδή κάποιοι πίστευαν σε αυτές τις ιδέες στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και επειδή ακόμα αυτά παπαγαλίζουν στην ΕΔΟΝ. Μετά την διακυβέρνηση Χριστόφια που στήριξε το τραπεζικό κατεστημένο αντί να το ακυρώσει, ο όρος «κομμουνιστικό ΑΚΕΛ» αναφέρεται μόνο σε αποκυήματα της φαντασίας.

Ωστόσο η παρελθοντολογία δεν γίνεται μόνο για την παγίωση των συσχετισμών, αλλά και την εμπέδωση των μετά-αφηγημάτων του κατεστημένου. Μετά-αφήγημα είναι αυτό που πλαισιώνει και ενοποιεί άλλες ερμηνείες της κατάστασης, ώστε όλες μαζί να βγάζουν νόημα. Κι εξηγούμαι: το μετά-αφήγημα του κατεστημένου είναι πως το Κυπριακό είναι στη σημερινή του κατάσταση από τη δράση της ΕΟΚΑ Β και μόνο. Υπονοούνται τα εξής:

• Η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν ένα λειτουργικό κράτος. Ψέματα, όπως ήδη γνωρίζουμε από τα γεγονότα του 1963 και όπως άλλωστε θα μπορούσε να διαπιστώσει ο κάθε αντικειμενικός μελετητής του συντάγματος.
• Η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν αυτό που ήθελε ο λαός. Ψέματα, καθώς το κράτος προέκυψε από διεθνής συμφωνίες τις οποίες δεν ενέκρινε κανένας, ενώ έφερε καταστάσεις όπως το καθεστώς εγγυήσεων που δεν ζήτησε ποτέ κανείς.
• Το Κυπριακό είναι πρόβλημα μόνο εισβολής και κατοχής. Ψέματα, καθώς το πρόβλημα ξεκινά με την ίδια την επιβολή του Ζυριχικού συντάγματος και τις κατόπιν προσπάθειες των Τουρκοκυπρίων για ένρηξη της θεσμικής τάξης.

Η ουσία είναι πως η κομματοκρατία θέλει να συντηρούμε τα παραμύθια της. Να σκαλίζουμε το παρελθόν και να διατηρούμε φαντάσματα. Κι έτσι βλέπουμε ακόμα φαινόμενα όπου παιδιά στα γήπεδα είναι, λέει, με τον Γρίβα ή τον Μακάριο. Λυπηρό το επίπεδο της παιδείας αλλά καθόλου τυχαίο, διότι η παρελθοντολογία προωθείται και δια του ποδοσφαίρου.

Θα έχουμε ελπίδα να φέρουμε την αναθέσμιση όταν πια θα πάψουμε να ασχολούμαστε με τα τοτέμ που έστησαν οι προηγούμενες γενιές. Το ζητούμενο είναι να έχουμε πραγματοποιήσιμες αλλά και επαναστατικές προτάσεις για αντιμετώπιση των σημερινών προβλημάτων. Να φέρουμε επιτέλους την κυριαρχία στο επίπεδο των τοπικών κοινοτήτων. Να σπάσουμε το κύκλωμα του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Να κάνουμε αναδιανομή του πλούτου που έκλεψαν οι επίδοξοι λόρδοι μέσα από την συμβιωτική τους σχέση με τον κρατικό μηχανισμό. Να καταργήσουμε τον γιγαντισμό σε όλες τους τις εκφάνσεις, ξεκινώντας από το κεντρικό κράτος και την ολιγαρχία του.

Αφήστε τα φαντάσματα και ασχοληθείτε με τους ζωντανούς.