Τι συνεπάγεται το Ευρωομόλογο

Για να κατανοήσουμε την λειτουργία ενός δυνητικού μηχανισμού έκδοσης ομολόγων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει πρώτα να εξετάσουμε το θέμα γενικά.

Το ομόλογο είναι ουσιαστικά η κωδικοποίηση σε νομικά έγκυρο έγγραφο της ομολογίας πίστεως ενός φορέα πως σε κάποιο ορισμένο μελλοντικό χρόνο θα διαθέτει το συμφωνημένο ποσό. Το ομόλογο ως νομικά κατοχυρωμένο περιουσιακό στοιχείο πλέον ανταλλάσσεται αντί άμεσης χρηματοδότησης. Η πίστωση αυτή είναι δηλαδή προσδοκώμενο χρήμα του μέλλοντος ως αντάλλαγμα για άμεσο χρήμα του παρόντος: δάνειο.

Κρατικό ομόλογο, λοιπόν, είναι η εκτίμηση του κράτους πως στο μέλλον θα πάρει λεφτά, κατά κανόνα δια της φορολογίας, ώστε να πληρώσει το ύψος της πίστωσης σε παροντικό χρόνο. Το κράτος παίρνει το δάνειο για άμεση χρηματοδότηση των αναγκών του, ας πούμε για να καλύψει το δημοσιονομικό έλλειμμα ή για να πληρώσει παλιά χρέη (ήτοι παλαιότερα ομόλογα). Το νέο ομόλογο καταγράφεται ως δημόσιο χρέος κι ο κύκλος επαναλαμβάνεται.

Οι συντελεστές της πιστολιπτικής ικανότητας

Τι δίνει αξία σε κάποια ομολογία πίστεως για έλεγχο μελλοντικών πόρων;

Το μονοπώλιο της βίας που διατηρεί ο κρατικός μηχανισμός· βία που σε συνθήκες καθημερινότητας εκφράζεται ως φόρος, δηλαδή ως καταναγκαστική πληρωμή μεριδίου προς τον κρατικό μηχανισμό. Το κράτος εκτιμά πως θα έχει εισοδήματα στο μέλλον διότι γνωρίζει πως μόνο αυτό μπορεί να πάρει ποσοστά από την κοινωνία των ανθρώπων που είναι υποκείμενη της θελήσεως του (οι υπήκοοι του κράτους· όπου «υπήκοος» είναι η σωστή περιγραφή των συσχετισμών, κι όχι γενικά «πολίτης»).
Το κράτος έχει αποκλειστικό δικαίωμα επί της ιστορικής νομιμοποίησης του εντός του χώρου του, που εκφράζεται ως μετα-αφήγημα στην διαμόρφωση συλλογικών συνειδήσεων. Το Ελληνικό κράτος είναι, τάχα, κτήμα των Ελλήνων που σημαίνει πως οι ίδιοι οι Έλληνες έχουν πισθεί να μην επιχειρήσουν να αυτοαναιρεθούν δια της κατάργησης ή εκ βάθρων αναθέσμισης του θεσμικού πλαισίου που δήθεν τους ανήκει. Το μονοπώλιο της νομιμοποίησης είναι, με λίγα λόγια, το αποκύημα του εθνοκρατισμού που κορυφώνεται στην φαντασίωση πως τρία διακριτά μεγέθη καθίστανται ομοούσια για τις ανάγκες της εξουσίας: ο κρατικός μηχανισμός ως έθνος + κράτος, το έθνος ως λαός + ιστορία, και η πατρίδα ως χώρος + πολιτισμός (δες επίσης Ενάντια στην εκκοσμικευμένη θεολογία της κυβερνητικής καθώς και Περί εθνικισμού, διεθνισμού, και κυριαρχισμού).
Η κατανόηση πως το κράτος διατηρεί μια καπιταλιστικώς προσδιορισμένη οικονομία, κεντρικός άξονας της οποίας είναι η ανάπτυξη χρόνο-με-χρόνο. Η εκτίμηση πως το κράτος θα έχει λεφτά στο μέλλον βασίζεται στην ιδέα πως η οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται ώστε οι φόροι που θα παίρνει το κράτος σαν ποσοστό της οικονομικής δραστηριότητας να είναι παραπάνω από το ύψος του πληθωρισμού. Διότι ο πληθωρισμός είναι ουσιαστικά «κούρεμα» στους πιστωτές, ενώ η έλλειψη ανάπτυξης αναγκαστικά σημαίνει πως το γενικό ύψος της φορολογίας δεν θα αρκεί για κάλυψη των αναγκών του κράτους και πως θα απαιτούνται πιο υψηλοί φόροι, που με τη σειρά τους βλάπτουν την ανάπτυξη (φαύλος κύκλος).
Επικρατεί η θεσμικά κατοχυρωμένη τάξη πραγμάτων όπου η νομισματική εξουσία, δοσμένη εξ ολοκλήρου σε κάποια αυστηρά ανεξάρτητη—ή καλύτερα ανεξέλεγκτη—κεντρική τράπεζα, δεν πρόκειται ποτέ να παραβεί την αρχή της σταθερότητας των τιμών καθώς και της αποτροπής άμεσης χρηματοδότησης του κρατικού μηχανισμού. Τουναντίον, η κεντρική τράπεζα θα λειτουργεί πάντοτε υπέρ της τάξης των πιστωτών, ακόμα κι αν αυτό απαιτεί την καταφυγή σε εμπράγματες δημοσιονομικές πολιτικές όπως τα αρνητικά επιτόκια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που στην πράξη λειτουργούν ως φορολογία στα ασφαλιστικά ταμεία και, κατ’επέκταση ως περαιτέρω αναδιανομή του πλούτου από τα χαμηλότερα στα υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα (όπως άλλωστε και κάθε μέτρο της κεντρικής τράπεζας, αφού αυτός είναι κι ο λόγος που ανακαλύφθηκε ο θεσμός ιστορικά).

Έχοντας γνώση αυτών των μεγεθών, ο επενδυτής είναι πάντοτε πρόθυμος να δώσει πίστωση στο κράτος. Τα κρατικά ομόλογα αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, καθώς λειτουργούν ως το θεμέλιο επί του οποίου χτίζονται τα πακέτα χρηματοπιστωτικών παραγώγων.

Ωστόσο δεν είναι όλα τα κρατικά ομόλογα τα ίδια. Η Γερμανία έχει καλύτερη πιστοληπτική ικανότητα από την Ελλάδα διότι η βιομηχανία της είναι η νούμερο ένα κερδισμένη της Ευρωπαϊκής ενοποίησης (άλλο οι βιομήχανοι κι άλλο ο μέσος Γερμανός που συνεχίζει να ζει σε επισφαλείς συνθήκες). Επίσης η Γερμανία δεν έχει να λογοδοτήσει σε τρίτες χώρες ενώ οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι κομμένοι και ραμμένοι στα μέτρα της πολιτικής και οικονομικής της ελίτ.

Το γνωρίζει αυτό ο κάθε επενδυτής στην αγορά ομολόγων.

Ενώ, από την άλλη, η Ελλάδα είναι αποικία χρέους που υπέφερε από την αυθαίρετη εισδοχή της σε ένα ενιαίο νόμισμα (πολιτική απάτης της κυβέρνησης Σημίτη) αλλά και από την ένταξη της σε μια ενιαία αγορά εν γένει. Αυτά ήταν στρατηγήματα των κρατούντων που δεν ανταποκρινόταν στις άμεσες ανάγκες του τόπου. Κι επειδή η Ελλάδα είναι αποικία χρέους δεν της επιτρέπουν να ακολουθήσει ανεξάρτητη πορεία, όπως δια της εξόδου από το ευρώ: κάτι που θα μπορούσε να γίνει έστω και κατά λάθος αν ο Τσίπρας τιμούσε το «Όχι» στο δημοψήφισμα αντί να φέρει πάλι την τρόικα πίσω από τις κόκκινες σημαιούλες και τα χαμογελάκια.

Αν είσαι τοκογλύφος αυτού του είδους επιζητείς μόνο σταθερότητα κι ανάπτυξη, όχι αυτοπροσδιορισμό των λαών και αυτονομία τους.

Οι φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Το ευρωομόλογο θα έχει την καλύτερη δυνατή πιστοληπτική αξία διότι η ΕΕ φιλοδοξεί να ικανοποιήσει τα τέσσερα προαναφερθέντα σημεία.

Θέλει να έχει μονοπώλιο της βίας ανά την επικράτεια της, κάτι που ήδη ισχύει σε πολύ μεγάλο βαθμό, ειδικά σε όλα τα κεφάλαια που εμπίπτουν άμεσα ή έμμεσα των αρμοδιοτήτων για την κοινή αγορά (οι Ευρωπαϊκές Συνθήκες διευκρινίζουν την σημασία της δοτής αρμοδιότητας ενώ εξειδικεύουν ποιες κατηγορίες είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του Ευρωπαϊκού επιπέδου).
Η οικοδόμηση της Ευρώπης ως θεσμισμένη πραγματικότητα πλέον ακολουθεί πιστά τους τύπους του εθνοκρατισμού. Όπως και στα παλαιά έθνη-κράτη η εντύπωση μιας ομογενούς εθνικής ταυτότητας θα προκύψει σταδιακά, υποβοηθούμενη από διατάγματα και προγράμματα εκ των άνω. Πως, ας πούμε, οι Καθολικοί Γαλλόφωνοι των κάτω χωρών έχουν ένα έθνος-κράτος με τους Προτεστάντες Ολλανδόφωνους και Γερμανόφωνους: αναφέρομαι στο Βέλγιο. Ή πως από τα περί των 3.000 κρατιδίων των Γερμανών του Μεσαίωνα έχουμε σήμερα μόνο την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, ως διάδοχο της Πρωσικής Αυτοκρατορίας (Δεύτερο Ράιχ), της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, και του Τρίτου Ράιχ, με εκ των άνω ομογενοποίηση να λαμβάνει χώρα σε πολλά ιστορικά στάδια. Η Ευρωπαϊκή ταυτότητα θα είναι τεχνητή όπως άλλωστε και κάθε τέτοια συνείδηση που δεν απορρέει οργανικά από την ιδιαιτερότητα της κάθε κοινότητας στον τόπο της. Δεν έχει σημασία όμως το πως θα γίνει: αυτό που ενδιαφέρει τους επενδυτές είναι οι υπήκοοι της ΕΕ να μην θέλουν να αναιρέσουν το «κράτους τους» (κι άρα να διαταράξουν τις αξίες των χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων).
Η Ευρώπη είναι αυστηρά σχεδιασμένη στα πρότυπα της ιδεολογίας του Γερμανικού ορντολιμπεραλισμού, που στην πράξη είναι απόλυτα συμβατός με τον κατά κανόνα Αγγλοσαξονικό νεοφιλελευθερισμό. Πρόκειται για το νομικό-θεσμικό πλαίσιο που από την μία διασφαλίζει τους κεφαλαιούχους δια των συμβιωτικών τους σχέσεων με τους εκάστοτε κρατικούς φορείς, ενώ από την άλλη καταπιέζει όλους τους μικρομεσαίους, είτε με ξεκάθαρη λιτότητα, είτε με γραφειοκρατικά προσκόμματα που γεννούν ντε φάκτο ολιγοπώλια, είτε με αρνητικά επιτόκια και ποσοτική χαλάρωση από την κεντρική τράπεζα, κτλ. Αλλά πάντοτε οι παρεμβάσεις υπέρ του κεφαλαίου συνοδεύονται από ρητορείες για τις «Ευρωπαϊκές αξίες» και τις αρετές της «ελεύθερης αγοράς».
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι η κατ’εξοχήν ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα. Έχει εξουσία σε όλη την Ευρωζώνη, ενώ δεν λογοδοτεί σε κανένα άλλο θεσμό. Δεν υπάρχει καμία κυβέρνηση, κανένα κοινοβούλιο, εθνικό ή ευρωπαϊκό, που να μπορεί να ασκήσει εποπτεία στην ΕΚΤ, πόσο μάλλον να της επιβάλλει καταστάσεις. Οι Ευρωπαϊκές Συνθήκες αναφέρονται μόνο στην αρχή της σταθερότητας των τιμών, την οποία εξειδικεύει η ίδια η ΕΚΤ ως «ύψος πληθωρισμού επί του “καλαθιού της νοικοκυράς” που πλησιάζει αλλά δεν αγγίζει το 2% σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα». Σε ανάλυση μου στα αγγλικά έχω εξηγήσει πως αυτός ο ορισμός μπορεί να ερμηνευθεί με όποιον τρόπο θέλει η ΕΚΤ και πως δεν μπορεί ποτέ να λειτουργήσει ως αντικειμενικό κριτήριο για την αξιολόγηση του έργου της (δες ECB independence: concept, scope, and implications). Με άλλα λόγια, αν είσαι επενδυτής είσαι υπέρ αυτής της κατάστασης.

Ευρωομόλογο σημαίνει Ευρωκράτος με Ευρωστρατό

Ας εξετάσουμε τι ακριβώς συνεπάγεται ένας μηχανισμός έκδοσης ομολόγων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ουσιαστικά αφορά την δημιουργία ανεξάρτητης δημοσιονομικής ικανότητας σε υπερεθνικό πλαίσιο. Αυτή αποτυπώνεται στιγμιαία σαν έκδοση χρέους, που κωδικοποιείται ως το έγγραφο που λέμε «ομόλογο», αλλά και ως συνεχής δυνατότητα εξυπηρέτησης του χρέους αυτού. Το τελευταίο είναι και το σημαντικότερο, διότι σημαίνει πως η ΕΕ θα πρέπει έχει όλα τα μέσα που απαιτούνται ώστε να διατηρεί μονοπώλιο της βίας σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Άρα θα χρειάζονται φορολογικά σχέδια που αποφασίζουν οι «Βρυξέλλες» και πως αναγκαστικά θα προκύπτει Ευρωπαϊκή δημοσιονομική πολιτική που θα ξεχωρίζει από την παρούσα κανονικότητα με τα κονδύλια. Ενώ θα απαιτούνται ανάλογοι μηχανισμοί ασφαλείας κι επιβολής τάξης. Πως, ας πούμε, θα μπορούν οι Βρυξέλλες να πάρουν φόρους από τον Ελλαδικό χώρο αν σε κάποιο πιθανό σενάριο οι Έλληνες εξεγείρονται; Πάμε λοιπόν σε σώματα αστυνομίας και στρατού που θα κατευθύνονται απ’ευθείας από το κέντρο των Βρυξελλών.

Δεν ισχυρίζομαι πως αυτά θα γίνουν όλα μαζί. Η ιστορία των ΗΠΑ μας διδάσκει άλλωστε πως σταδιακά οι αποικίες έγιναν πολιτείες, κατόπιν συνομοσπονδία, μετά ομοσπονδία, και τώρα πλέον ένα ιδιόμορφο κράτος όπου ο πρόεδρος είναι ουσιαστικά βασιλιάς, καθώς τα προεδρικά διατάγματα (τα οποία ολοένα και αυξάνονται) δεν περνούν από ψήφισμα ή έστω κάποια υποτυπώδη δημόσια διαβούλευση—δες σχετικά Το θέατρο σκιών του «λαϊκισμού» καθώς και Γιατί «Νέα Αριστερά». Ανάλογη είναι και η ιστορία της ΕΕ που ξεκίνησε ως καρτέλ των βιομηχανιών άνθρακα και χάλυβα κι έφτασε μέσα από σειρά διεργασιών εκ των άνω στον προθάλαμο του πανευρωπαϊκού έθνους-κράτους.

Η ουσία είναι πως το κάθε κρατικό ομόλογο είναι συνάρτηση των συσχετισμών της ισχύος εντός της πολιτείας, όπου ο φορέας που το εκδίδει, η εθνική κυβέρνηση, η Κομισιόν, κτλ., πρέπει πάντοτε να έχει στην διάθεση του όλα τα μέσα που απαιτούνται για την αδιάκοπη εξυπηρέτηση του χρέους που προκύπτει. Να θυμάστε πως το ομόλογο είναι ομολογία πίστεως για διάθεση μελλοντικού χρήματος. Ξέρει ο επενδυτής αν αυτή η πεποίθηση βασίζεται σε πραγματικά μεγέθη ή όχι. Γνωρίζει δηλαδή ο κάθε τραπεζίτης πως τίποτα δεν σταματά απλά στην έκδοση ενός χαρτιού και πως μονάχα αν ακολουθήσουν κι όλα τα άλλα μέτρα καταστολής των λαών θα μπορεί αυτό το χαρτί να έχει αξία περιουσιακού στοιχείου.

Η έκδοση Ευρωομόλογου συνεπάγεται την δημιουργία ξεκάθαρου Ευρωπαϊκού κράτους, πέρα από τις ιδιαιτερότητες και εξαιρέσεις που χαρακτηρίζουν την σημερινή ΕΕ.

Στο άρθρο αυτό δεν αναφέρομαι καν στους σκοπούς ή προσχήματα για την έκδοση ενός τέτοιου ευρωομολόγου, ούτε εξετάζω εάν η χρηματοδότηση θα είναι δίκαιη. Ποτέ δεν είναι! Και ποτέ δεν θα είναι στα πλαίσια ενός γιγαντιστικού συστήματος που δεν μπορούμε να ελέγξουμε εμείς κατά τρόπο άμεσο: δεν ελέγχουμε καν το σημερινό έθνος-κράτος.

Ας δούμε τις σταθερές: σημασία έχει πως η ίδια η μηχανική του συστήματος είναι τέτοια ώστε η δημοσιονομική ικανότητα να είναι αλληλένδετη με την κατασταλτική δυνατότητα, που κατ’επέκταση προβλέπει την κυριαρχία στο σύνολο της όπως την γνωρίζομαι ήδη: εξουσία που ελέγχεται από μια πολιτικό-οικονομική άρχουσα τάξη ενώ επικαλείται τον λαό, το έθνος, κτλ., για την νομιμοποίηση και εμπέδωση της.