Αποκέντρωση η πραγματική λύση για τα ενοίκια

Η απάντηση του μέσου πολιτικού στο πρόβλημα με τα υψηλά ενοίκια είναι πως «πρέπει να παρέμβει το κράτος». Η κρατική παρέμβαση πάντα να αποσκοπεί σε κάποιο βραχυπρόθεσμο μέτρο που λύνει ένα πρόβλημα και δημιουργεί άλλα δέκα, όπως πιο σύνθετους νόμους, παραπάνω δημόσιους υπάλληλους που να τσεκάρουν αν εφαρμόζονται τα μέτρα, γραφειοκρατεία, και τα σχετικά.

Ναι, το κράτος μπορεί να βάλει ανώτατο όριο στις τιμές. Μπορεί επίσης να στηρίζει κάποιες ομάδες του πληθυσμού με επιδόματα ενοικίου. Πολλά μπορούν να γίνουν. Αλλά όλα αυτά δίνουν παράταση στο πρόβλημα. Δεν λύνουν τίποτα διότι δεν αγγίζουν τους ίδιους τους συντελεστές που το προκαλούν.

Η αστυφιλία δημιουργεί υπερβολική ζήτηση

Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια περίπτωση υπερβολικής ζήτησης σε σχέση με μικρή προσφορά ακινήτων σε περιορισμένο χώρο. Όλοι θέλουν να ζήσουν στη πόλη, αλλά τα διαθέσιμα σπίτια δεν αρκούν. Έτσι δημιουργείται ένα είδος πλειστηριασμού όπου κερδίζει όποιος δώσει τα παραπάνω. Κι άρα ανεβαίνουν οι τιμές.

Ας πούμε πως το κράτος βάζει ανώτατο όριο. Δεν αλλάζει τους συσχετισμούς προσφοράς και ζήτησης. Απλά δημιουργεί καταστάσεις όπου, παράδειγμα, οι ιδιοκτήτες ακινήτων θα προτιμούν να μην ενοικιάζουν σε κανένα ή να ενοικιάζουν με παράτυπους τρόπους. Ωραία, μπήκε φρένο στην αύξηση των τιμών, αλλά πάλι οι άνθρωποι δεν έχουν που να μείνουν.

Κι εδώ είναι που δε μπορούμε να διατηρούμε αυτή τη σοσιαλδημοκρατική λογική της βραχυπρόθεσμης παρέμβασης του κράτους. Οι πολιτικοί αυτοί είναι διαχειριστές της κοινής γνώμης. Τους ενδιαφέρει να παίρνουν ψήφους, όχι να σκέφτονται συστηματικά και με σχέδιο για την προκοπή του τόπου. Τα δομικά προβλήματα λύνονται με δομικές αλλαγές. Αφήστε αυτή την αντανακλαστική πολιτική και αφοσιωθείτε στην πρόληψη, τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Δείτε τη μεγάλη εικόνα.

Ο λόγος που υπάρχει υπερβολική ζήτηση είναι γιατί έχουμε αστυφιλία. Με άλλα λόγια, η επαρχία δεν είναι βιώσιμη. Είναι αποκομμένη από τα κέντρα. Αναγκάζεται ο κόσμος να πάει κοντά στο χώρο εργασίας του. Η πόλη τα έχει όλα.

Θέλει ένας εργάτης να κατοικίσει, ας πούμε, στα κρασοχώρια της Λεμεσού και να πηγαίνει για νυχτερινή δουλειά στην πόλη. Με τα σημερινά δεδομένα δεν μπορεί να το κάνει διότι δεν υπάρχουν δημόσιες συγκοινωνίες. Θα πρέπει λοιπόν να έχει το δικό του αυτοκίνητο, να πληρώνει καύσιμα πήγαινε-έλα, να ψάχνει για χώρο στάθμευσης που κι αυτός είναι περιορισμένος, και τα λοιπά. Άρα το να ζει στην επαρχία δεν του προσφέρει τίποτα διαφορετικό. Πάλι θα χρειαστεί το δικό του όχημα, πάλι θα πρέπει να μπλέξει μες τη κίνηση, πάλι να πληρώσει αδρά για στάθμευση… Συν του ότι ζει πιο μακρυά.

Η αστικοποίηση είναι το πραγματικό πρόβλημα. Όλα τα άλλα είναι παράγωγα. Όσο δεν δίνεται ζωή στην επαρχία τόσο θα αυξάνεται η ζήτηση για στέγαση στα αστικά κέντρα και τόσο θα δυσκολεύει η ζωή του εργαζόμενου λαού.

Η αποκέντρωση έχει πολλά οφέλη

Κρίνω λοιπόν πως μπορεί η πολιτεία να αντιστρέψει τους όρους σταδιακά μέσα από την προώθηση μέτρων υποδομών και έργων ανάπτυξης της επαρχίας.

Το βασικό είναι οι δημόσιες συγκοινωνίες. Να δημιουργηθεί δίκτυο που να ενώνει τα χωριά μεταξύ τους και τα κεφαλοχώρια με τις πόλεις. Ας πούμε, να υπάρχουν λεωφορεία που να συνδέουν τις κοινότητες του Τροόδους με τη γραμμή Ομόδους-Λεμεσού. Κάθε μισή ώρα να έχει όχημα που να σε παίρνει πάνω στα χωριά ή κάτω στο κέντρο. Αμέσως λύνονται πολλά προβλήματα. Μπορεί, παράδειγμα, ο εργάτης να ζήσει στα βουνά και να πάει για νυχτερινή βάρδια στο κέντρο. Κι έτσι μετακομίζει και η οικογένεια του στην επαρχία. Σταδιακά αυξάνεται ο πληθυσμός της υπαίθρου. Δίνεται άλλη δυναμική στις τοπικές οικονομίες. Υπάρχουν ευκαιρίες για νέους χώρους συνεύρεσης, διασκέδασης, εργασίας. Επίσης θα αρχίσουν να επαναδραστηριοποιούνται ή να αξιοποιούνται καλύτερα δημόσια κτήρια όπως σχολεία.

Παράλληλα με την ανάπτυξη δημόσιων συγκοινωνιών, να διατεθούν κεφάλαια για την αναπαλαίωση οικιών της επαρχίας ή για επισκευές που θα τις καθιστούν βιώσιμες. Σήμερα πολλά χωριά έχουν ερειπωμένα κτήρια που θα μπορούσαν εύκολα να μετατραπούν σε κατοικίες για νέο κόσμο.

Να γίνει επίσης εκστρατεία ενημέρωσης με όλα τα μέσα. Το κεντρικό μήνυμα να είναι πως το κράτος έχει μεγάλα σχέδια για να δώσει ζωή ξανά στις περιφέρειες. Να μάθει ο κόσμος για τις νέες ευκαιρίες. Να γνωρίζει πως θα μετακομίσει σε τόπους που γρήγορα θα μετατραπούν σε μικρά περιφερειακά κέντρα. Έτσι μεταβαίνουμε από το μονοκεντρικό μοντέλο της αστικοποίησης στο πολυκεντρικό σύστημα της ισόρροπης ανάπτυξης και κοινωνικό-εδαφικής συνοχής.

Η ανάπτυξη της επαρχίας έχει πολλά οφέλη. Φεύγει κόσμος από την πόλη. Αρχίζει να χρησιμοποιεί δημόσιες συγκοινωνίες. Έτσι δε χρειαζόμαστε ένα αυτοκίνητο για κάθε άτομο που δημιουργεί υπερβολικά προβλήματα στους δρόμους, στους χώρους στάθμευσης, και στο περιβάλλον.

Το μακροπρόθεσμο όφελος για την οικονομία και την κοινωνική οργάνωση είναι πως διαπιστώνει ο άνθρωπος πως μπορεί να δουλέψει και την γη του. Δεν είναι ανάγκη να γίνουμε όλοι υπάλληλοι. Σε αυτή τη γραμμή μπορεί να βοηθήσει η πολιτεία. Να εμπεδώσει αξίες αυτονομίας και επιχειρηματικότητας. Βάλε εργασία και σκέψη στην αναβάθμιση του αγαθού που παράγει ο τόπος σου. Εισήγαγε νέες ποικιλίες ή αναβίωσε παλιές παραδόσεις που χάθηκαν στη μανία της αστυφιλίας. Φτιάξε συνεταιρισμούς που καλύπτουν όλη την αλυσίδα της παραγωγής, της μεταποίησης, της αναδιανομής και προώθησης. Ψάξε για νέες μεθόδους, για τις τελευταίες τεχνικές στον τομέα της γεωπονικής. Φέρε ειδικούς από την Ελλάδα ή από αλλού που έχουν εμπειρία στα θέματα αυτά. Κάνε προϊόν με εκτόπισμα. Βοηθούμε έτσι τον εαυτό μας αλλά και την κοινωνία μας. Μην πουλάς τη γη σου για «ένα ψωμί κι ένα χαλούμι» σε κάθε επίδοξο φεουδάρχη κι εσύ να μετατρέπεσαι σε είλωτα.

Με όλα αυτά προκύπτει και η ανάγκη για πραγματική τοπική αυτοδιοίκηση. Να μπορούν οι κοινότητες να αναλάβουν περισσότερες πρωτοβουλίες για την θέσμιση της συλλογικής τους εμπειρίας. Να επιβάλλουν δικούς τους φόρους, να διαθέτουν ίδια κεφάλαια, να κάνουν εξωστρεφείς εμπορικές σχέσεις στο διεθνές στερέωμα. Παράδειγμα να μπορεί ένα συνεταιρισμός οινοποιών να παρουσιαστεί σε διεθνής αγορές με ετικέτα «Όμοδος» υποστηριζόμενη από τη σχετική τοπική κοινότητα.

Κι έτσι μπαίνουμε σε μια διαδικασία δημιουργίας νέων θεσμών που υποστηρίζουν την αυτονομία, όπως την λαϊκή συνέλευση, άλλως Απέλλα, τη συμμετοχική δημοκρατία, την διαφάνεια στους προϋπολογισμούς, την χρήση ελεύθερου λογισμικού χωρίς παχυλά συμβόλαια σε εταιρίες όπως την Microsoft, και άλλα πολλά.

Δεν είναι ανάγκη να έχει άποψη για όλα τα θέματα ο καρεκλοκένταυρος της πρωτεύουσας. Ο δήμος αναλαμβάνει τις τύχες του.

Μην ακούτε τους καιροσκόπους

Ας ξεφύγουμε λοιπόν από τα ψεύτικα διλήμματα του κάθε καριερίστα πολιτικού. Αναζητούμε λύσεις στα δομικά προβλήματα. Απαιτούμε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα φέρουν σημαντικές αλλαγές σε πολλούς τομείς.

Να πάει ο κόσμος ξανά στην επαρχία. Να δοθεί νέα δυναμική στις τοπικές κοινότητες. Να καλλιεργηθεί συνείδηση για τις δημόσιες συγκοινωνίες όπως υπάρχει σε όλη την Ευρώπη. Να αναζωογονηθεί ο αγροτικός τομέας. Να μάθουν οι παραγωγοί και τις εμπορικές πτυχές του αντικειμένου τους ώστε να μπορούν οι ίδιοι να διαθέσουν το προϊόν τους και να μην είναι θύματα της κάθε μεγαλό-εταιρίας.

Σε πρώτη φάση λύνουμε το πρόβλημα με τα υψηλά ενοίκια. Κατόπιν βάζουμε τα θεμέλια για βιώσιμη ανάπτυξη, για αλλαγή των συσχετισμών στην οικονομία και την κοινωνία, και για θεσμικές αλλαγές που θα φέρουν την πραγματική δημοκρατία καθώς οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από τους ίδιους τους ανθρώπους για θέματα που αφορούν την καθημερινότητα τους.

Βάζουμε το μυαλό μας να δουλέψει και σκεφτόμαστε εναλλακτικά. Πολλές φορές η λύση στο πρόβλημα προκύπτει εμμέσως. Και πάντοτε η λύση είναι ωφέλιμη όταν βασίζεται σε κάποια σχέδιο που είναι μέρος μια ευρύτερης στρατηγικής.