Ας μιλήσουμε κυριολεκτικά για το ψωμί του λαού
Η αρτοποιία έχει προεκτάσεις στη πολιτική
Σε αυτό το σύντομο άρθρο θα σου εξηγήσω τι σχέση έχει η πολιτική με το ψωμί. Θα προσπαθήσω να σου δείξω τις προεκτάσεις τις αρτοπαρασκεύης στην οικονομία, το περιβάλλον, και τη δημόσια υγεία.
Ξέρω καλά πως στη Κύπρο δεν ασχολούμαστε με έτσι θέματα διότι προτεραιότητα έχουν τα «εθνικά ζητήματα». Πρωί, μεσημέρι, βράδυ έχει και κάποια είδηση για τη Τουρκία, τα φυσικά αέρια, τις ατέρμονες συνομιλίες για το Κυπριακό. Όλη η προσοχή στρέφεται σε αυτά κι έτσι αγνοούμε προβλήματα που μας αφορούν άμεσα. Έχω ήδη τοποθετηθεί πως πρέπει να ασχολούμαστε πρωτίστως με τη καθημερινότητα, ώστε να βελτιώνουμε τη ζωή μας. Έτσι πάμε μπροστά. Τα άλλα όλα έχουν τη σημασία τους στο σωστό χρόνο και στο βαθμό που τους αναλογεί. Αλλιώς τα αξιοποιεί το κατεστημένο σαν αντιπερισπασμό. Θέατρο σκιών να μας κρατά καθηλωμένους.
Στο θέμα μας λοιπόν: το ψωμί που καταναλώνουμε δεν είναι κανονικό ψωμί. Πρόκειται για υπερεπεξεργασμένο αρτοσκεύασμα. Αλλά όχι γνήσιο ψωμί. Τις προάλλες διάβαζα την ετικέτα με τα συστατικά ενός τέτοιου προϊόντος από γνωστή υπεραγορά. Η υπεραγορά δεν έχει σημασία γιατί το φαινόμενο είναι γενικό. Περιέχει λέει «σιόρτενιν», «προπιονικό ασβέστιο», «δεξτρόζη», «γαλακτυλικό νάτριο», «γαλακτοματοποιητές», «αντισυσσωματικό παράγοντα», «σορβικό εστέρα του μονοστεατικού οξέος», κι άλλα τέτοια.
Δεν είμαι χημικός. Δεν έχω δει τέτοια συστατικά σε κανένα σπίτι. Αλλά ξέρω πως γίνεται το κανονικό ψωμί. Το παρασκευάζω ο ίδιος. Αλεύρι (κατά προτίμηση ολικής αλέσεως), πόσιμο νερό, ξηρή μαγιά, και λίγο μαγειρικό άλας. Αυτά είναι τα βασικά. Ηλιόσποροι, ελαιόλαδο, κι άλλα σχετικά μπορούν να προστεθούν για πλουσιότερη διατροφική αξία.
Ψάχνω λοιπόν να μάθω για τη σημασία αυτών των ουσιών που υπάρχουν στο εμπορικό αρτοσκεύασμα. Χρησιμοποιούνται κυρίως για τους εξής σκοπούς:
- Γεύση που εθίζει.
- Τεχνητό φούσκωμα της ζύμης για πιο γρήγορα αποτελέσματα.
- Υπερβολικά μαλακή υφή ώστε να φαντάζει φρέσκο το προϊόν μετά από μέρες, ενώ δεν είναι.
- Τεχνητή αραίωση και πήξη του μείγματος που δημιουργεί τη ζύμη, ώστε να είναι πιο φτηνό για τα μηχανήματα να το ανακατέψουν.
Αυτά όλα αποσκοπούν στην μαζική παραγωγή. Θυσιάζονται δηλαδή τα κριτήρια του γνήσιου ψωμιού στο βωμό του χρήματος. Δεν παρασκευάζεται η ζύμη όπως πρέπει, δε δίνεται επαρκές χρονικό περιθώριο στα σακχαροβακτύρια (στη μαγιά) να επιδράσουν στο μείγμα σε κανονικές συνθήκες, δεν λαμβάνονται υπόψη οι συνέπειες της καθημερινής κατανάλωσης συντηρητικών.
Σε αυτά μπορούμε να προσθέσουμε άλλες πιθανές αυθαιρεσίες όπως την ενδιάμεση κατάψυξη της ζύμης, ή το φούρνισμα του αρτοσκευάσματος σε κάποιο κεντρικό σταθμό, την μεταφορά του στα πρατήρια και την κατόπιν αναθέρμανση του.
Τι συνεπάγονται αυτές οι πρακτικές;
- Τρώμε δηλητήρια. Άρα αυξάνεται το κόστος της υγείας. Το ψωμί είναι στη βάση της διατροφικής πυραμίδας.
- Υποστηρίζουμε τις μεγάλες αλυσίδες αρτοσκευασμάτων αντί τον αρτοποιό της κοινότητας μας. Άρα είμαστε μέρος των προβλημάτων της ανεργίας ή της αστυφιλίας, ως και της έκπτωσης της ποιότητας των τροφών.
- Συντηρούμε πρακτικές αρτοποιίας με πολύ αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον. Το γνήσιο, τοπικό ψωμί παίρνει παραπάνω ώρα να κατασκευαστεί, αλλά δεν απαιτεί τη λειτουργία σύνθετων μηχανημάτων, ή το όλο δίκτυο παρασκευής και διανομής που έχουν οι μεγάλες αλυσίδες αρτοσκευασμάτων.
Ίσως να υπάρχουν κι άλλα προβλήματα. Χρειαζόμαστε στοιχεία για να έχουμε σαφή εικόνα. Τα πιο πάνω προκύπτουν λογικά από την ανάλυση των συστατικών που υπάρχουν στα υπερεπεξεργασμένα αρτοσκευάσματα. Προτείνω λοιπόν ένα σχέδιο δράσης για την επαναφορά της γνήσιας αρτοποιίας.
- Να συσταθεί μια ομάδα δράσης που να προσεγγίσει τοπικούς αρτοποιούς. Πρέπει να καταγραφούν οι ορθές πρακτικές για την παραγωγή γνήσιου ψωμιού. Να βρεθούν άνθρωποι που θέλουν να βοηθήσουν ώστε να αλλάξουν τα πράγματα.
- Να μάθουμε με λεπτομέρεια ποιοι είναι οι νόμοι που ισχύουν, αν υπάρχουν νομικοί ορισμοί για τα διάφορα είδη ψωμιού και για τις διαδικασίες παραγωγής τους.
- Να συσταθεί μη κερδοσκοπικός, μη κυβερνητικός φορέας που να εκπροσωπεί τους πολίτες που ενδιαφέρονται για το γνήσιο ψωμί, είτε αρτοποιούς είτε καταναλωτές.
- Ο φορέας αυτός—ας τον ονομάσουμε για χάρη του άρθρου «Σύνδεσμος Γνήσιου Ψωμιού Κύπρου»—θα ενημερώνει και ενθαρρύνει τοπικούς παραγωγούς να παρασκευάζουν γνήσιο ψωμί κι όχι υπερεπεξεργασμένα αρτοσκευάσματα.
- Ο Σύνδεσμος Γνήσιου Ψωμιού Κύπρου θα προτρέπει τους παραγωγούς να χρησιμοποιούν σωστές ετικέτες ώστε να είναι ξεκάθαρο τι πράγμα πουλάνε.
- Ο Σύνδεσμος μπορεί να λειτουργήσει επίσης κι ως άτυπος ελεγκτής ποιότητας. Παράδειγμα, να δίνει ειδική πιστοποίηση σε φούρνους που όντως προσφέρουν γνήσιο ψωμί. Μπορεί επίσης να έχει ιστοσελίδα με όλα τα πρατήρια γνήσιου ψωμιού ανά την επικράτεια.
- Να απαιτηθεί από τη βουλή να περάσει πιο αυστηρούς νόμους ώστε να προστατέψει τους καταναλωτές από τη βλαβερή διατροφή, το περιβάλλον από τις κακές πρακτικές παραγωγής, και την οικονομία από την επιρροή των ολιγοπωλίων.
Στη λίστα αυτή μπορούν να καταγραφούν κι άλλες πιθανές δράσεις. Πιστεύω όμως πως γίνεται κατανοητή η κεντρική ιδέα.
Με βάση την ισχύουσα κατάσταση, η στροφή στο γνήσιο ψωμί είναι μια επαναστατική πράξη. Χτυπούμε τη βιομηχανία των ολιγοπωλίων των υπερεπεξεργασμένων αρτοσκευασμάτων που αισχροκερδεί εις βάρος της υγείας και του περιβάλλοντος μας. Συσπειρωνόμαστε ως πολίτες για τη προώθηση σκοπών κοινής ωφελείας, πέρα από τα στεγανά των κομμάτων του κατεστημένου και μακριά από το θέατρο σκιών των «εθνικών θεμάτων». Αυτοοργανονώμαστε σε ομάδες δράσης με τοπικό χαρακτήρα κι έτσι βοηθούμε τις κοινότητες μας με νέες θέσεις εργασίας κι αυξημένη ζήτηση. Με άλλα λόγια, βάζουμε τα θεμέλια της συμμετοχικής δημοκρατίας, της αποκέντρωσης, και της ισόρροπης ανάπτυξης.
Μικρά βήματα για μεγάλες αλλαγές.