Πρακτικές συμβουλές για τα σκυλιά
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γνωρίζει όποιος θέλει να αποκτήσει σκύλο είναι πως τα ζώα αυτά δεν είναι κατοικίδια με την έννοια πως δεν είναι κατάλληλα για ζωή αποκλειστικά στο σπίτι. Αν θέλετε σύντροφο για τον καναπέ, να πάρετε κάποιο γατάκι—οι γάτες είναι το κατ’ εξοχήν κατοικίδιο. Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα είναι ορισμένες ράτσες σκύλων που φτιάχτηκαν ειδικά για να είναι κατοικίδιες όπως τα Παγκ (Pug). Ο σκύλος είναι ζώο της φάρμας, του κυνηγιού, και γενικά των εργασιών σε εξωτερικούς χώρους.
Στην επιλογή του σκύλου, να μην σας μπερδεύουν οι έννοιες «καθαρόαιμο» και «διασταύρωση» ή «μπάσταρδο». Όλες οι ράτσες είναι κατασκεύασμα του ανθρώπου που αποσκοπούσαν στην εξυπηρέτηση κάποιου σκοπού. Συνήθως την δημιουργία σκύλου που να είναι κατάλληλος για μια συγκεκριμένη δουλειά. Το καθαρόαιμο δεν είναι καλύτερο από το μπάσταρδο, ούτε εξυπνότερο, ούτε δυνατότερο, ούτε φρονιμότερο. Αυτό που προσφέρει η ράτσα στον άνθρωπο είναι (α) την εξειδίκευση σε κάποια εργασία και (β) την προβλεψιμότητα στους απογόνους. Γνωρίζουμε, πάνω-κάτω, τι είδους σκύλος θα προκύψει από το ζευγάρωμα δύο καθαρόαιμων της ίδιας ράτσας. Ενώ τα μπάσταρδα μπορούν να βγάλουν απογόνους που παίρνουν συμπεριφορές από πολλές πηγές. Ωστόσο ο κάθε σκύλος είναι μοναδικός και η καταλληλότητα του καθενός κρίνεται μόνο από το αποτέλεσμα: π.χ. ένας μπάσταρδος μπορεί να αποδειχτεί άριστος βοηθός του βοσκού, ενώ ένας καθαρόαιμος ποιμενικός να μην κάνει τις ίδιες δουλειές τόσο καλά.
Κανένας σκύλος δεν είναι παιχνίδι ή «αρκουδάκι» για τα παιδιά ή αξεσουάρ μόδας. Όλοι οι σκύλοι έχουν τις αντοχές τους και τις στιγμές που ζητούν τον ιδιωτικό τους χώρο. Ενώ κάθε σκύλος έχει την δική του προσωπικότητα και τρόπους έκφρασης. Αν θέλεις σκυλί πρέπει να γνωρίζεις πως κι εσύ θα πρέπει να προσαρμοστείς στις ανάγκες και απαιτήσεις του.
Βασικές συμπεριφορές και εκπαίδευση
Φρόνιμος σκύλος είναι ο κουρασμένος σκύλος. Είπαμε πως τα ζώα αυτά είναι κατάλληλα για εξωτερικούς χώρους και για δραστηριότητες. Τους αρέσει να εργάζονται. Δεν θέλουν να είναι κλειδωμένα στους τέσσερις τοίχους. Συνεπώς, τα σκυλιά που ξηλώνουν έπιπλα, μασάνε ρούχα, σχίζουν παπούτσια κτλ. είναι αυτά που δεν έχουν εργαστεί/κουραστεί αρκετά. Αν δεν έχετε κάποια δουλειά για το σκύλο σας, τότε πρέπει να τον παίρνετε μεγαλύτερες βόλτες και να του κάνετε ασκήσεις, τόσο φυσικές όσο και πνευματικές. Να μην βαριέται διότι θα βρει μόνος του ασχολίες και «παιχνίδια» που δεν θα σας αρέσουν.
Κατά τα άλλα, σκύλος που είναι ανήσυχος και αρχίζει να μασάει διάφορα πράγματα δείχνει πως θέλει να πάει να κάνει τις ανάγκες του. Ούτε τρελός είναι, ούτε τον έπιασε κάποια καταστροφική μανία.
Οι σκύλοι είναι έξυπνα ζώα, αλλά όχι διαλεκτικά από γεννησιμιού. Ο τρόπος που μαθαίνουν πράγματα είναι γενικά δυαδικός. Πρέπει ή δεν πρέπει. Η εκπαίδευση του σκύλου να βασίζεται σε αυτή την αρχή. Ισχύει μόνο ένα πράγμα για κάθε συμπεριφορά. Έτσι μπαίνουν σωστά θεμέλια. Κατόπιν, ο σκύλος θα μπορεί να κάνει πιο καλές συνδυαστικές σκέψεις σε καταστάσεις που είναι πρωτόγνωρες για αυτόν.
Για να εκπαιδεύσουμε σκύλο χρειαζόμαστε υπομονή, επιμονή, γνώση. Καλό είναι οι εντολές να είναι σε ξένη γλώσσα (εγώ επιλέγω τα αγγλικά), ώστε το άκουσμα τους να αποκτά ρόλο λέξης κλειδιού μες το μυαλό του ζώου. Κι αυτό διότι θέλουμε ο σκύλος να ταυτίζει την λέξη με την πράξη. Είπαμε δεν είναι διαλεκτικοί και δεν καταλαβαίνουν σύνθετα συντακτικά νοήματα. Οι βασικές εντολές είναι «κάτσε» (sit), «κάτω» (down), «πάνω» (up), «δίπλα/μαζί μου» (heel), «έλα» (come), «άσε το» (leave it).
Ο τρόπος που διδάσκουμε τον σκύλο τις εντολές έχει μεγάλη σημασία. Κάθε εντολή πρέπει να δίνεται μία φορά. Δεν θα λες του σκύλου «κάτσε, κάτσε, κάτσε, έλα κάτσε που σου λέω κούκλε μου, σε παρακαλώ». Δεν κάνουμε διάλογο μαζί του. Το «sit» είναι απόλυτο και πρέπει να έχει άμεση ισχύ. Αυτό είναι απαραίτητο για να γνωρίζει το ζώο πως η λέξη αυτή είναι όντως εντολή κι όχι απλά άλλος ένας ήχος στα αυτιά του. Ο σκύλος δεν πρέπει να μπαίνει στη διαδικασία να μαντέψει το νόημα που έχουν τα διάφορα ακούσματα. Αυτό οδηγεί σε λάθη και στην εμπέδωση κακών συμπεριφορών. Θέλει ακρίβεια και σαφήνεια.
Μην συγχύζεται αυτή την αυστηρότητα με την σκληρότητα. Δεν χρησιμοποιούμε βία. Όταν εκπαιδεύουμε το σκυλί, φροντίζουμε να επιβραβεύουμε την κάθε θετική του πράξη. Ενθαρρύνουμε ακόμα και την προσπάθεια, όπου ας πούμε ακούει το «sit» και πάει να κάτσει αλλά δεν κάθετε τελείως. Τα αρνητικά τα αγνοούμε. Έτσι μαθαίνει το ζώο να κάνει αυτά που του φέρνουν «κέρδος». Στην πορεία της εκπαίδευσης κι αφού ο σκύλος αρχίσει να απαντά στα βασικά με συνέπεια, ανεβάζουμε σταδιακά τον πήχη, ώστε τελικά να αντιδρούμε με ενθουσιασμό μόνο στο άριστο «sit».
Η εκπαίδευση με τις εντολές δεν γίνεται για χάρη της επίδειξης. Αν θέλετε να μάθετε το σκυλί σας να κάνει πιρουέτες είναι καλό, αλλά όχι απαραίτητο. Η εκπαίδευση αυτή γίνεται πρώτα για να ενισχύσετε τον δεσμό εμπιστοσύνης που έχετε με το ζώο και, δεύτερο, για την ασφάλεια του σε απρόοπτες ή ειδικές καταστάσεις. Επίσης η εκπαίδευση είναι ένας από τους τρόπους εργασίας του ζώου, διότι βάζει το μυαλό του να δουλέψει.
Πέρα από τις εντολές, υπάρχει και η διαμόρφωση της κοινής συμπεριφοράς. Το σκυλί δεν πρέπει ποτέ να τραβάει στο λουρί και να σας παίρνει καρότσα όπου θέλει. Να περπατά δίπλα στον άνθρωπο, όχι μπροστά του. Όταν ανοίγει η πόρτα του αυτοκινήτου, να περιμένει να κατεβεί κι όχι να πετάγεται έξω. Να μην αγριεύει όταν τον πλησιάζετε την ώρα που τρώει. Να μην γίνεται προστατευτικός όταν μπαίνετε τον χώρο του ή όταν τον ακουμπάτε στην ουρά, τις πατούσες, ή όποιο άλλο μέρος του σώματος του θεωρεί ευαίσθητο ή ευάλωτο. Πρέπει να σας έχει απόλυτη εμπιστοσύνη. Παράδειγμα, να μπορεί ο άνθρωπος του να του πάρει το κόκαλο από το στόμα χωρίς κουβέντες και καταφυγή στην βία.
Και σε αυτή την περίπτωση ο τρόπος που διδάσκουμε τον σκύλο τις επιθυμητές συμπεριφορές είναι με την επιβράβευση του θετικού. Τα αρνητικά κάνουμε πως δεν τα βλέπουμε, ενώ για τα θετικά στήνουμε πανηγύρι. Να καταλάβει το ζώο τι μας αρέσει και τι όχι, διότι θέλει να προσαρμοστεί ανάλογα.
Το λουρί
Στο θέμα του λουριού, εξαρτάται τι είδους σκύλο έχετε. Αν είναι πάνω από 10 κιλά, τότε να χρησιμοποιείται λουριά σταθερού μήκους, όχι εκείνα με τον μηχανισμό που τραβά ή απελευθερώνει το κορδόνι. Τα μεγάλα σκυλιά έχουν πολύ δύναμη και όσο πιο μεγάλη η απόσταση από το χέρι σας, τόσο πιο πολύ η ροπή που μπορούν να ασκήσουν. Γενικά, σε κοντό λουρί μπορείτε να κρατήσετε υπό έλεγχο ακόμα και σκύλο 40+ κιλών που προσπαθεί να τραβήξει.
Το λουρί μπαίνει πάντα στη βάση του λαιμού, που είναι από τα πιο δυνατά σημεία του ζώου. Μην χρησιμοποιείται εκείνα που αγκαλιάζουν το στήθος του, διότι δίνουν στο ζώο ακόμα μεγαλύτερη ροπή. Βέβαια ο λαιμός χρειάζεται προσοχή. Να μη του βάζετε λουρί που είναι πολύ λεπτό. Γενικά, όσο πιο πλατύ, τόσο πιο μεγάλη η επιφάνεια που ακουμπά στον λαιμό, κι άρα τόσο λιγότερη η τοπική πίεση. Αν είναι να πάμε με νούμερα, λέω το πλάτος να είναι τουλάχιστον 1-2 εκατοστά γύρω από τον λαιμό.
Προσωπικά, κρίνω πως η βιομηχανία προωθεί κακές πρακτικές. Πουλούν χωριστά το κολάρο και το λουρί. Ο μηχανισμός αυτός είναι εύθραυστος διότι όλες οι ενώσεις είναι αδύναμες—πρωτίστως για λόγους της μηχανικής τους, της πίεσης που ασκείται πάνω τους, όχι επειδή είναι κατ’ ανάγκη ελαττωματικά. Συνεπώς, εγώ κατέληξα στο συμπέρασμα πως λουρί και κολάρο πρέπει να είναι ένα σώμα. Χρησιμοποιώ λοιπόν ένα ενιαίο σχοινί, το οποίο έχω φτιάξει με τέτοιο τρόπο ώστε να μπαίνει στο λαιμό του σκύλου με ειδικό κόμπο που βάζει «φρένο» στην πίεση που ασκείται στον λαιμό και κρατά το κολάρο γύρω από το λαιμό σταθερό (δεν πιέζει παραπάνω όταν τραβά το σκυλί).
Η ουσία είναι πως πρέπει να γνωρίζουμε τους φυσικούς νόμους που επιδρούν στην έλξη που ασκεί το ζώο και το χέρι μας όταν πάμε περίπατο. Κατανοώ πως ο μηχανισμός αυτός με το σχοινί θα ήταν καλύτερα να παρουσιαστεί σε βίντεο, που ίσως κάνω σε μελλοντική ανάρτηση.
Ο σκύλος δεν είναι άνθρωπος
Να επαναλάβω πως ο σκύλος είναι ζώο με τις ιδιαιτερότητες του. Οφείλετε να γνωρίζετε ποιες είναι αυτές ώστε να μην έχετε στρεβλωμένες προσδοκίες αλλά και να μην κάνετε λάθη στην σχέση σας μαζί του. Μπορεί να είναι ισότιμο μέλος της οικογένειας σας ή της αγέλης όπως το βλέπει αυτός, αλλά πάντοτε όντας διαφορετικός από εσάς.
Κι η πιο σημαντική διαφορά όσον αφορά την υγεία του ζώου είναι η διατροφή. Να γνωρίζετε ποιες τροφές είναι βλαβερές για το σκυλί: σταφύλια, σταφίδες, καθαρή σοκολάτα είναι δυνάμει θανατηφόρα, ενώ οι ξυροί καρποί, τα πιπέρια, τα σκόρδα, και τα κρεμμύδια είναι άκρως βλαβερά σε μεγάλες δόσεις (πάντοτε ως συνάρτηση του μεγέθους του σκύλου). Παρομοίως, να μην δίνεται ποτέ στον σκύλο σας βραστά κόκαλα, ειδικά κότας: θρυμματίζονται πιο εύκολα και πιθανό να οδηγήσουν σε σοβαρούς τραυματισμούς ή και θάνατο. Το κόκαλο πρέπει να είναι ωμό, καθαρά πλυμένο, και σχετικά παγωμένο. Και εννοείται πως μεγάλα κόκαλα είναι μόνο για σκύλους που έχουν τα απαραίτητα σαγόνια.
Τέλος, να τονίσω την σημασία της γνώσης. Να μην νομίζετε πως τα ξέρετε όλα και να μην δέχεστε παθητικά μύθους και λανθασμένες πεποιθήσεις για τα σκυλιά όπως, παράδειγμα, πως αν φάει ωμό κρέας θα μετατραπεί σε αιμοβόρο θηρίο εφάμιλλο του λύκου. Αν προκύψει κάτι που δεν γνωρίζετε ή δεν είστε σίγουροι, να κάνετε έρευνα κι όχι του κεφαλιού σας. Η ύβρις πάντα φέρνει κακά.