Η θέση μας για την μετανάστευση
Πολιτική χωρίς φοβίες και ταμπού
Για να μην παρεξηγούμαστε πρέπει να εξηγούμαστε. Ας αρχίσουμε λοιπόν με μια εισαγωγή στον τρόπο σκέψης μας προτού πάμε στα συγκεκριμένα των θέσεων μας για τη μετανάστευση.
Σκεφτόμαστε συνθετικά κι όχι δυαδικά
Η παλαιά αριστερά εξετάζει τα πολιτικά φαινόμενα υπό το πρίσμα της πάλης των τάξεων ή των σχετικών ζητημάτων της κατανομής του πλούτου. Έτσι διαμορφώνεται η άποψη πως βασικά υπάρχουν δύο μεγάλες ομάδες ανθρώπων, οι πλούσιοι και οι φτωχοί, οι έχοντες και μη, οι εργάτες και οι εκμεταλλευτές τους.
Σε αυτά τα πλαίσια το θέμα της ύπαρξης διαφορετικών κρατών τίθεται ως ένα από τα απομεινάρια της φεουδαρχίας, όπου ο κάθε λόρδος είχε υπηκόους εντός της γης του. Τα σύνορα απλά περιορίζουν τη δυνατότητα των καταπιεσμένων λαών να πράξουν από κοινού ενάντια στους τυράννους τους. Η άρχουσα τάξη χρησιμοποιεί τα μετά-αφηγήματα των κρατικών υπηκοοτήτων (εθνική ταυτότητα, ιστορικοί μύθοι κτλ.) για να διαιρεί τους λαούς και έτσι να τους καταπιέζει. Σε αυτή την κοσμοαντίληψη δεν υπάρχουν άλλοι συντελεστές που δυνατόν να έχουν κάποια σημασία ως προς την αντικειμενικότητα των φαινομένων. Στην ουσία τους όλα είναι ένα υπεροικοδόμημα της διαμάχης για έλεγχο των μέσων παραγωγής.
Παρότι αναγνωρίζει αληθινά προβλήματα και καταλήγει σε χρήσιμα συμπεράσματα, κρίνουμε πως η θεωρία αυτή είναι αναλυτικά εσφαλμένη. Παίρνει το μερικό και το ανάγει στο όλο. Τα κοινωνικό-οικονομικά θέματα τα καθιστά ως τους μοναδικούς παράγωντες της πολιτικό-ιστορικής εξέλιξης των κοινωνιών. Με αυτό τον τρόπο δεν μπορεί να αναγνωρίσει τον ρόλο που διαδραματίζουν μεγέθη όπως η κουλτούρα αλλά και οι πολιτισμικό-ιστορικές διαδρομές των λαών.
Στην πραγματικότητα η ιστορικό-πολιτισμική πορεία του κάθου λαού μας δείχνει πολλά περισσότερα από την πάλη των τάξεων. Βλέπουμε, για παράδειγμα, πως συλλογικές συμπεριφορές έχουν τη βάση τους στην παράδοση και τις ιστορικές αναμνήσεις ενός λαού. Γιατί οι αγγλοσάξονες είναι πιο ατομικιστές από τους νότιους Ευρωπαίους; Πως η πορεία προς τον Προτεσταντισμό καθορίζει τους Γερμανούς και τι επιπτώσεις έχει πάνω σε θέματα κοινωνικής οργάνωσης σε σχέση με λαούς που διατηρούν άλλες πεποιθήσεις; Γιατί οι Ιάπωνες προτιμούν μετρητά παρά πλαστικό χρήμα; Δεν είναι της παρούσης να ψάξουμε για απαντήσεις. Απλά θέτουμε κάποιες προβληματικές των ανθρωπιστικών σπουδών για να προτάξουμε την ανάγκη για συνθετική σκέψη.
Η παλαιά αριστερά θέλει να σκεφτόμαστε σε λογικές άσπρου-μαύρου. Να μην ψάχνουμε και πάρα πολύ. Μια εύκολη φόρμουλα που να δίνει απαντήσεις. Κι έτσι αντί να γνωρίζουμε τι ακριβώς συμβαίνει και αρά πως θα πρέπει να πράξουμε μέσα στην ιστορικό-πολιτισμική πραγματικότητα επαναλαμβάνουμε τα ίδια κουρασμένα συνθήματα και θέτουμε τα ίδια—ενίοτε ξεπερασμένα—αιτήματα. Η θεωρία της πάλης των τάξεων έχει τη χρησιμότητα της, αλλά όχι ως καθολική αλήθεια, ως η σταθερά της ανθρώπινης εμπειρίας μες τους αιώνες. Δυαδικές αντιλήψεις θολώνουν και συσκοτίζουν την αλήθεια αντί να την φανερώνουν στην πληρότητα της. Κι αυτό είναι πρόβλημα διότι οι πολίτες που διαμορφώνονται δεν έχουν σωστή κρίση.
Αφού λοιπόν απορρίπτουμε το αναλυτικό πλαίσιο της παλαιάς αριστεράς δεν έχουμε κανένα λόγο να αναμασήσουμε τα ίδια λόγια με αυτούς σε όλα τα θέματα της πολιτικής, μεταξύ αυτών και η μετανάστευση. Επειδή εμάς η προσέγγιση μας βασίζεται στην επιστήμη, θέλουμε να βλέπουμε τα πράγματα όπως είναι. Κι έτσι αναγνωρίζουμε την διαφορετικότητα των λαών στην πολυπλοκότητα της, ως φαινόμενο με προεκτάσεις πέραν της οικονομίας. Κατά συνέπεια δεν μπαίνουμε στην εξαπλουστευμένη συζήτηση για κατ’ ανάγκη αλληλεγγύη μεταξύ των λαών με μόνο άξονα την κατανομή του πλούτου. Υπάρχουν και άλλα ζητήματα που πρέπει να δούμε, όπως τη δυνατότητα ενσωμάτωσης των μεταναστών στο κοινωνικό σύνολο και της εναρμόνισης τους με τα χρηστά ήθη και το κράτος δικαίου, τις συνέπειες στην συγκριτική διαπραγματευτική ισχύ των ντόπιων εργατών, και τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της κοινωνικής συνοχής και ασφάλειας.
Μετανάστευση υπό προϋποθέσεις
Σαν γενική αρχή, είμαστε υπέρ της μετανάστευσης όταν αυτή είναι ευεργετική για την τοπική κοινωνία. Δεν επιδιώκουμε τη συλλογική μιζέρια μας. Θέλουμε αυτοί που θα έρθουν να είναι ίσοι απέναντι μας όσων αφορά τις υποχρεώσεις τους και την συνεισφορά τους στο γενικό καλό. Γι’ αυτό θέτουμε τα εξής γενικά κριτήρια:
- Κάλυψη σε πραγματικές ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Όταν υπάρχουν δυνατότητες επέκτασης της παραγωγής αλλά αυτή περιορίζεται από την έλλειψη του κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού, τότε το κράτος οφείλει να διευκολύνει την προσέλευση των κατάλληλα καταρτισμένων εργατών. Εάν, για παράδειγμα, η Κύπρος γίνει ενεργειακό κέντρο τότε ίσως χρειαστεί ειδικούς από το εξωτερικό. Το ζητούμενο είναι οι ανάγκες να είναι πραγματικές κι όχι ευκαιριακές. Αν, ας πούμε, έχουμε πάνω από 10% ανεργία τότε το πρώτο μέλημα του κράτους πρέπει να είναι η επανένταξη αυτών των ανθρώπων στο χώρο της εργασίας, με μέτρα όπως επιχορηγήσεις ή και εντατικά σεμινάρια επανακατάρτισης. Πρώτα φτάνουμε στα φυσικά όρια της επάρκειας μας κι ύστερα επιτρέπουμε την μετανάστευση ώστε οι πολίτες να μη μένουν στο κοινωνικό περιθώριο.
- Πολιτισμική συμβατότητα και αποφυγή δημιουργίας παράλληλων κοινωνιών. Βιώνουμε κάθε λίγο και μια νέα τρομοκρατική επίθεση σε Ευρωπαϊκό έδαφος από φανταμενταλιστές όπως αυτούς της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος. Το κοινό μεταξύ όλων των επιθέσεων είναι πως οι τρομοκράτες είναι Ευρωπαίοι πολίτες, απόγονοι μεταναστών από χώρες της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής. Κι εδώ αναρωτιέται κανείς κατά πόσο η έλλειψη πολιτικής ενσωμάτωσης από πλευράς πολιτείας και η συστηματική γκετοποίηση των ανθρώπων αυτών τους σπρώχνει στην αγκαλιά των φανατικών. Δε χρησιμοποιούμε την Ισλαμική τρομοκρατία για να στιγματίσουμε ολόκληρους λαούς, απλά για να αναγνωρίσουμε αληθινά προβλήματα σε μεταναστευτικές πολιτικές του παρελθόντος που ίσως ισχύουν και στους τόπους μας. Είναι ανευθυνότητα προς τις μελλοντικές γενιές να εισάγουμε μετανάστες μαζικά, να τους αφήνουμε να ζούνε στις δικές τους παράλληλες κοινωνίες χωρίς ουσιαστική συμμετοχή στα κοινά, και στο τέλος να τους έχουμε απέναντι μας ως ορκισμένους εχθρούς. Άρα οι μετανάστες που έρχονται θα πρέπει να γνωρίζουν τους νόμους του τόπου και την ισχύουσα ηθική, και θα πρέπει να τυγχάνουν συνεχούς υποστήριξης από το κράτος ώστε να ενταχθούν στην κοινωνία. Η ένταξη τους είναι προϋπόθεση της παραμονής τους.
- Ύπαρξη επαρκών πόρων για την ενσωμάτωση των μεταναστών. Δε θέλουμε να εφαρμόσουμε τις πολιτικές χωρών όπως η Γαλλία και το Βέλγιο όπου στα μέσα του 20ου αιώνα επέτρεψαν τη μαζική μετανάστευση από Βόρειο-αφρικανικές χώρες χωρίς την κατάλληλη μακροπρόθεσμη στρατηγική ενσωμάτωσης των ανθρώπων αυτών στο κοινωνικό σύνολο. Απαιτούμε υπευθυνότητα και πολιτική σε βάθος δεκαετιών. Όπως προκύπτει από το πιο πάνω κριτήριο, για να εφαρμόσουμε τις σωστές πολιτικές θα πρέπει το κράτος να έχει στη διάθεση του τους κατάλληλους πόρους, τόσο από άποψη χρημάτων αλλά κι από πλευράς κοινωνικών λειτουργών με κατάρτιση σε ανθρωπιστικές σπουδές. Εάν το κράτος δεν μπορεί να καλύψει αυτές τις ανάγκες τότε η ποιότητα της μετανάστευσης θα μειωθεί και τα περιθώρια για κοινωνική ενσωμάτωση θα στενέψουν. Τα προβλήματα των λανθασμένων πολιτικών δε φαίνονται ποτέ άμεσα, αλλά μόνο σε βάθος χρόνου. Πρέπει να είμαστε προμηθείς κι όχι επιμηθείς, να βλέπουμε μπροστά και να υπολογίζουμε που πάνε τα πράγματα. Εάν το κράτος δε μπορεί να ανταπεξέλθει τότε είναι προτιμότερο να περιορίσει τη μετανάστευση ώσπου να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες βιωσιμότητας τόσο των μεταναστευτικών ροών όσο και του κυβερνητικού έργου προς αυτές.
Τέλος στα ταμπού της παλαιάς αριστεράς
Η παλαιά αριστερά έχει κολλήσει τόσο πολύ στο αναλυτικό της πλαίσιο που έχει αρχίσει να χάνει την επαφή της με την πραγματικότητα. Αδυνατεί να εξηγήσει επαρκώς φαινόμενα πέρα από τη σφαίρα των παραδοσιακών ζητημάτων της. Στο μεταναστευτικό έχει ουσιαστικά υιοθετήσει τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού για τα ανοιχτά σύνορα και τη φτηνή, εύκολα εκμεταλλεύσιμη εργατική μάζα. Έχει επίσης διαμορφώσει μια εξιδανικευμένη εντύπωση του πολυπολιτισμού όπου όλες οι κουλτούρες είναι συμβατές μεταξύ τους και τα βρίσκουν όλα μια χαρά.
Η παλαιά αριστερά έχει δημιουργήσει τόσα πολλά ταμπού που περιορίζουν τη δυνατότητα μας να σκεφτούμε ελεύθερα. Αν, για παράδειγμα, θίξουμε την αντικειμενική αλήθεια της μισαλλοδοξίας που έχει η μία Αβρααμική θρησκεία προς όλες τις άλλες, τότε τα διάφορα παπαγαλάκια του σοσιαλδημοκρατικού καθωσπρεπισμού θα πουν ότι δεν δείχνουμε ανοχή. Αν πούμε πως και οι ισλαμικές κοινότητες έχουν καθήκον να διώξουν τους φανατικούς από τις τάξεις τους θα μας απαντήσουν με κυνήγι μαγισσών πως τάχα στιγματίζουμε ολόκληρες κοινότητας, τη στιγμή που είναι γνωστό πως σε πολλές χώρες της Ευρώπης που αντιμετωπίζουν προβλήματα τζιχαντισμού οι ιμάμηδες είναι δασκαλεμένοι στις σχολές της Σαουδικής Αραβίας και είναι όλοι τους φανταμενταλιστές.
Το ζητούμενο είναι να διατηρούμε ανοιχτούς ορίζοντες ώστε να μπορούμε να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει. Αυτή η φοβία της παλαιάς αριστεράς να μη πει κάτι μήπως και φανεί ρατσιστική έχει καταστεί εμπόδιο στη προσπάθεια των λαϊκών στρωμάτων να διεκδικήσουν τα δίκαια τους στον τόπο που ζουν. Επίσης, η αδυναμία της παλαιάς αριστεράς να ξεπεράσει τις εσωτερικές της αντιφάσεις αλλοτριώνει πολλούς πολίτες, εξωθώντας τους είτε στην πολιτική αδιαφορία είτε στην αγκαλιά της ακροδεξιάς. Πάνε εκεί γιατί αναγνωρίζουν την αναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της εικόνας που θέλει να διαμορφώσει η παλαιά αριστεράς για θέματα μετανάστευσης, πολυπολιτισμού, κτλ. και των πραγματικοτήτων στις γειτονιές. Τα μετά-αφηγήματα της παλαιάς αριστεράς δεν ανταποκρίνονται στα γεγονότα.
Εμείς ξεκινούμε από άλλη αναλυτική βάση. Μόνο με την επιστήμη πάμε προς τη σωστή κατεύθυνση. Εξετάζουμε όλα τα προβλήματα στην πολυπλοκότητα τους, βλέπουμε τους συντελεστές τους, τις αιτίες και επιπτώσεις τους, και διαμορφώνουμε πολιτική που να προάγει το γενικό καλό, να είναι πρώτα ωφέλιμη για τη πολιτεία στην οποία ζούμε, κι όχι απλά να συμβαδίζει με κάποιες ιδεοληψίες. Δε δεχόμαστε τα ταμπού της παλαιάς αριστεράς. Μας περιορίζουν την ελευθερία της σκέψης και τη δυνατότητα έκφρασης επίκαιρου πολιτικού λόγου. Στόχος μας είναι η εμπράγματη διευθέτηση των ζητημάτων κι όχι η συνέπεια σε κάποιο θεωρητικό μοντέλο που τελικά δεν προσεγγίζει την πραγματικότητα όπως όντως είναι.